Namaz Vakitleri Nasıl Belirlendi?
"O korkulu zamanda namazı kıldınız mı gerek ayakta, gerek otururken ve gerek yanlarınız üzerinde hep Allah'ı zikredin. Korkudan kurtulduğunuzda namazı tam erkanı ile kılın. Çünkü namaz müminlere belirli vakitlerde yazılı bir farzdır." (Nisa - 103 - Elmalılı Hamdi Yazır Meali)
Örnek verdiğimiz Nisa Sûresi 103. âyette namazın vakitlere ayrılan bir ibadet olduğu belirtilmiştir.
Yine Rûm Sûresi 17-18. âyetlerde;
- 17. âyet: O halde akşama erdiğinizde ve sabaha çıktığınızda Allah’ı tesbih edin!
- 18. âyet: Göklerde ve yerde bütün hamdler yalnız Allah’a aittir. Günün sonuna doğru ve öğlene eriştiğiniz zaman da Allah’ı tesbih edin!
Namaz evrensel bir ibadet olduğu için dünyanda ki herhangi bir yerin güneşe göre olan konumuyla bağlantılı olarak vakit sınırları tayin edilmektedir. Peki 5 vakit namazın belirlenme durumları nelerdir?
Sabah Namazı Vaktinin Belirlenmesi
Kur'an-ı Kerim İsrâ Sûresi 78. ayette "Güneşin öğleyin batıya doğru kaydığı andan gece karanlığı bastırıncaya kadar belli vakitlerde namazı dosdoğru kıl; özellikle sabah namazını da kıl, çünkü sabah namazı şâhitlidir." olarak Sabah Namazı'ndan bahseder.
Sabah namazının vakti, tan vakti olarakta bildiğimiz fecrin doğuşuyla başlayıp güneşin doğuşuna kadar olan süredir. Özellikle Ramazan aylarında tuttupumuz oruçlardan da bildiğimiz imsak vaktide yine sabah namazı vaktinin girdiğini belirtir. Ancak şu da belirtilmelidir ki ülkemizde ki camilerde sabah namazı imsak vakti girer girmez kılınmamaktadır. Şehirden şehire ufak farklılıklar olsada sabah namazı vakti girdikten yaklaşık 25 dakika sonra namaz eda edilmektedir. Bu yüzden Ramazan ayı dışında sabah ezanları okunurken biraz geç okunmaktadır.
Mezhepler arasında ufak farklılıklar olabilmektedir. Örneğin Hanefi mezhebine göre sabah namazını ortalık hafif ışıyıncaya bırakmak daha faziletli tanımlanırken, Şafiilere göre ise ortalık karanlık iken kılmak daha faziletlidir. Ancak asli olarak bilinmesi gereken İmsak vakti girdiği andan itibaren güneş doğuncaya kadar sabah namazı kılınabilir.
Not: Hanefi mezhebine göre tam namazı kılarken güneş doğarsa namaz bozulur. Bu sebeplede kerahet vakti bittikten sonra(Güneş doğduktan 45 dakika sonra) yeniden kılmak gerekir.
Eğer bir müslüman sabah namazını vaktinde kılamamışsa, gün doğumunun kerahat vakti ile öğle namazı girmeden önceki kerahet vakti arasında kılarsa hem sünnetini hem farzını kaza eder.
Öğle Namazı Vaktinin Belirlenmesi
Yukarıda da değindiğimiz Rûm Sûresi 18. âyette "Göklerde ve yerde bütün hamdler yalnız Allah’a aittir. Günün sonuna doğru ve öğlene eriştiğiniz zaman da Allah’ı tesbih edin!" olarak geçmektedir.
Öğle namazının vakti ise güneş tam tepedeyken yani zeval vaktinde başlar. Zeval vakti ise güneş tam tepeden vururken nesnelerin gölgelerinin doğuya doğru meyletmeye başladığı andır. Öğle namazının bitiş anıyla ilgili olarak iki durum vardır.
- İmam-ı Âzam'a göre: Güneşin tepe noktasından batıya meyli sırasında oluşan gölge (fey-i zeval) hariç bir şeyin gölgesi kendisinin iki katı kadar oluncaya kadar öğle namazı vakti devam eder. Bu vakte “asr-ı sânî” (ikindi namazının ikinci vakti) adı verilir
- İmam Ebû Yusuf ve İmam Muhammed ile diğer üç mezhep imamına göre: “fey-i zeval” hariç herhangi bir şeyin gölgesi kendisi kadar olunca öğle namazının vakti bitmiş ve ikindi namazının vakti başlamış olur. İşte bu vakte de “asr-ı evvel” (ikindi namazının ilk vakti) adı verilir.
Not: Diyanet İşleri Başkanlığının duyurduğu Diyanet Takvimine göre ikindi namazının vakti “asr-ı evvel” baz alınarak hazırlanmaktadır.
Yine de bu iki durum karşısında ihtiyatlı olmak adına öğle namazını ikinci vakte kadar bırakmamak daha tedbirli olacaktır.
İkindi Namazı Vaktinin Belirlenmesi
Bakara Sûresi 238. âyette "Namazları, özellikle orta namazı vaktinde, eksiksiz ve şartlarına uygun olarak kılmaya devam edin. Allah’ın huzurunda derin bir saygıyla el bağlayıp divan durun." buyurulmaktadır.
Yine hadiste, "Güneş batmadan önce ikindi namazından bir rek'ata yetişen kimse ikindi namazına yetişmiştir.(Zeylaî, Nasbu'r-Râye, I/228)" olarak geçmektedir.
Öğle namazı vakti bittikten sonra ikindi namazının vakti başlar ve güneşin batışından hemen öncesine kadar devam eder. Ancak herhangi bir mazeret yoksa bu kadar geciktirmemeye özen göstermek gerekmektedir. Nitekim bu konu ile iligli Peygamber Efendimiz(s.a.v) ikindi namazını güneş sararıncaya kadar kadar geciktirip sonra da baştan savma bir şekilde aceleyle kılmayı, münafıkların namazı olarak tanımlamıştır. Fakat bir şekilde bu vakte kadar sarkmış ve daha önce kılınamamışsa, güneş batmak üzerede olsa ikindi namazı kılınır.
Akşam Namazı Vaktinin Belirlenmesi
Hûd Sûresi 114. âyette "Gündüzün iki tarafında ve gecenin gündüze yakın saatlerinde namazı dosdoğru kıl. Şüphesiz ki iyilikler kötülükleri giderir. Bu buyruklar, ibret ve öğüt almasını bilenlere bir hatırlatmadır." buyurulmaktadır.
Akşam namazının vakti güneş battıktan sonra başlar ve güneşin battığı yerde meydana gelen iz yani şafak kayboluncaya kadar devam eder.
Yatsı Namazı Vaktinin Belirlenmesi
Tâ-Hâ Sûresi 130. âyette "Rasûlüm! Sen onların alay ve inkâr dolu sözlerine sabret! Güneş doğmadan ve batmadan önce Rabbini överek tesbih et. Gecenin bazı saatlerinde ve gündüzün bazı vakitlerinde de tesbihine devam et ki, Rabbinin hoşnutluğuna eresin." buyurulmaktadır.
Yatsı namazının vakti akşam namazının vakti bittikten sonra başlar ve sabah namazı vaktinin başlangıcı olan imsak vaktine kadar devam eder.
Yatsı namazının vakti ile ilgili bazı hadisler şunlardır;
- Şafak kırmızılıktır. Şafak kaybolunca yatsı namazını kılmak farz olur.(es-San'ânî, I, 114)
- Ümmetime zorluk vermesem, yatsı namazını gecenin üçte birine veya yarısına kadar geciktirmelerini onlara emrederdim.(eş-Şevkânî, II, 11)
- Hz. Peygamber bir gece yatsı namazını geciktirdi. O kadar ki mescidde bulununlar uyumuştu. Sonra çıkıp namaz kıldı ve şöyle buyurdu: Eğer ümmetime zorluk vermesem bu vakit yatsı namazının vaktidir.(Buhârî, Mevâkît, 24; eş-Şevkânî, I, 12)
Vitir namazının bazlangıcı ise yatsı namazından hemen sonra başlar ve sabah namazının vakit başlangıcına kadar devam eder. Vitir namazını yatsı namazından hemen sonra kılmak şart değildir. Hatta gece kalkacağından emin olan kişi, gece kalkıp vitir namazını kılması daha faziletlidir.